Ndërtesa të sigurta

Nevoja për siguri është një nga nevojat më themelore të njeriut ⁽⁴²⁾ dhe ndërtesat ekzistojnë për t'u siguruar njerëzve një strehim të sigurt nga mjedisi. Megjithatë, mjedisi po bëhet më i vështirë. Ndryshimet klimatike po intensifikojnë episodet ekstreme të motit, urbanizimi përkeqëson pasojat e zjarreve në ndërtesa dhe digjitalizimi i amplifikon kërcënimet e sigurisë kibernetike. Ndërkohë, teknologjitë e reja që hyjnë në ndërtesa paraqesin rreziqe të reja sigurie.

Episodet ekstreme të motit po intensifikohen. Për shembull, në SHBA, 9 nga 10 vitet e fundit për reshjet ekstreme në periudhën 1910–2024 kanë ndodhur të gjitha që nga viti 1995 ⁽⁴³⁾. Në shkallë bote, 2023 shënoi 170 fatkeqësi me përmbytje, dyfishi i mesatares së viteve 1990 ⁽⁴⁴⁾. Për më tepër, intensiteti i cikloneve është rritur gjithashtu ndjeshëm, me një rritje të dukshme në SHBA gjatë 30 viteve të fundit ⁽⁴⁵⁾.

Urbanizimi intensifikon ndikimin e zjarreve në ndërtesa. Duke qenë se numri i njerëzve që jetojnë dhe punojnë në një zonë rritet, pasojat e zjarreve në ndërtesa do të bëhen më shkatërrimtare - një prirje e dukshme tashmë në SHBA, ku zjarret në ndërtesa jorezidenciale gjatë dekadës së kaluar janë rritur me 27%, me vdekjet në lidhje me zjarrin rritur me 83% ⁽⁴⁶⁾.

Digjitalizimi i ndërtesave rrit gjithashtu vulnerabilitetin e tyre ndaj sulmeve kompjuterike. Kaspersky raporton se gati 40% e kompjuterëve të përdorur për të menaxhuar sistemet e automatizimit të ndërtesave inteligjente janë përballur me goditje të rënda kibernetike ⁽⁴⁷⁾. Një shembull domethënës i dëmtimit të mundshëm nga një pajisje IoT në dukje e parëndësishme është një kazino e hakuar përmes një termometri inteligjent në akuarimin e hollit të saj, i cili mundësoi aksesin në databazën e saj të bastevënësve me shuma të mëdha ⁽⁴⁸⁾.

Së fundi, teknologjitë e reja sjellin rreziqe të reja sigurie. Për shembull, ftohësit e rinj me potencial të ulët ngrohjeje globale të përdorur në çilerët dhe pompat e ngrohjes mund të jenë të ndezshëm ose toksikë. Bateritë me jone litiumi të përdorura në ruajtjen e energjisë rrezikojnë "rrjedhje termike", një proces që shkakton mbinxehjen e baterisë, çlirimin e gazit toksik dhe ndezjen e mundshme. Në vitin 2023, MB regjistroi një rritje prej 46% në zjarret e lidhura me bateritë me jone litiumi ⁽⁴⁹⁾.

Masat e sigurisë në projektim dhe operim do të bëhen gjithnjë e më kritike për t'u siguruar që ndërtesat të vazhdojnë të ofrojnë ambiente të sigurta për banorët.

Masat proaktive për të mbrojtur ndërtesat nga moti ekstrem kanë më shumë efikasitet kostoje se riparimet pas problemit. Në rajonet me rrezik të lartë përmbytjesh, ndërtesat gjithnjë e më shumë do të përdorin materiale ujëduruese, si p.sh. tulla betoni ose PVC në vend të kartonxhesit dhe kompensatës. Ndërtesat në rajone me reshje të mëdha do të jenë me çati e tubacione të përforcuara. Në zonat me rrezik të lartë zjarri, ndërtesat do të përfshijnë materiale zjarrduruese, kanate dhe sisteme spërkatëse. Ndërtesat në zonat me ciklone do të projektohen për t'u bërë ballë ngarkesave më të forta të erës ⁽⁵⁰⁾.

Rritja e gjasave dhe e shkallës së zjarreve në ndërtesa do të nxisë standarde më të larta të sigurisë së zjarrit. Materialet e avancuara zjarrduruese, si p.sh. veshjet dhe kompozitet intumeshente, do të përmirësojnë kufizimin e zjarrit. Sistemet e zbulimit të zjarrit duke përdorur sensorë të ndërlidhur dhe AI do të përmirësojnë monitorimin dhe përgjigjen në kohë reale. Përhapja e zjarrit dhe e tymit në kanalet e ajrimit do të kontrollohet gjithnjë e më shumë nga damperët e motorizuar, pasi damperët mekanikë nuk janë më të përshtatshëm. Dhe sistemet zjarrmbytëse do të zhvillohen me përdorim më të gjerë të teknologjisë së vesës dhe të agjentëve zjarrfikës ekologjikë ⁽⁵¹⁾.

Rritja e kërcënimeve të sigurisë kibernetike, së bashku me rregullore më të rrepta, si ligji evropian për rezistencën kibernetike, do të përshpejtojë adpotimin e protokolleve të sigurta të komunikimit në sistemet e automatizimit dhe të kontrollit të ndërtesave. Teknologjitë që shfrytëzojnë protokolle si enkriptimi me bazë TLS dhe autentikimi me bazë certifikatash do të sigurojnë komunikim të sigurt dhe të mbrojtur nga modifikimi midis pajisjeve dhe sistemeve.

Së fundi, rreziqet që lidhen me teknologjitë e reja të ndërtimit do të kërkojnë strategji për masa të profilizuara zbutëse. Dhomat e pajisjeve mekanike që përdorin ftohës me vlerë të ulët GWP, si R-290 (propan) dhe R-717 (amon), do të kërkojnë sensorë të posaçëm gazi. Po kështu, sallat me bateri me jone litiumi do të jenë të pajisura me sensorë për zbulimin e hidrogjenit dhe gazeve të tjera të rrezikshme, si p.sh. etileni, propileni, metani dhe monoksidi i karbonit ⁽⁵²⁾.