Hapësirat e shëndetshme të brendshme

Individët në vendet e zhvilluara kalojnë rreth 90% të kohës së tyre në ndërtesa të mbyllura ⁽⁵³⁾. Me rritjen e niveleve të urbanizimit, popullata globale që kalon më shumë kohë në ambiente të mbyllura do të rritet më tej. Që nga pandemia, ndërgjegjësimi për higjienën dhe cilësinë e ajrit të brendshëm (IAQ) është rritur, me një anketë prej 1 120 punonjësish amerikanë që tregojnë shqetësim të gjerë në lidhje me ndikimet shëndetësore të IAQ të dobët ⁽⁵⁴⁾. Kjo tendencë përshpejtohet më tej nga prioritetet shëndetësore pas pandemisë, ndotja urbane e ajrit dhe strategjitë e ESG.

Pandemia dhe kalimi në modelet e punës hibride kanë rritur vëmendjen mbi higjienën dhe IAQ në ambiente zyre dhe ambiente banimi. Për shembull, ruajtja e niveleve të duhura të lagështisë relative midis 40–60% është kritike, pasi membranat mukoze rrisin rrezikun e infeksionit dhe viruset mbijetojnë më gjatë në sipërfaqet e thata. Ngjashëm, ajrimi i shtuar, riqarkullimi i reduktuar i ajrit të brendshëm dhe filtrimi i përmirësuar i ajrit mund të ulë numrin e lejeve mjekësore nga puna për shkak të sëmundjeve infektive me 9–20% ⁽⁵⁵⁾.

Me rritjen e popullatave urbane, po rriten dhe përqendrimet e ndotësve të ajrit në qytete. Sot, 99% e popullsisë së botës jeton në vende ku ndotja e ajrit tejkalon kufijtë udhëzues të OBSH-së ⁽⁵⁶⁾. Në vitin 2023, përqendrimi mesatar i grimcave PM2.5 në Delhi e tejkaloi udhëzuesin e OBSH-së me mbi 20 herë ⁽⁵⁷⁾. Ekspozimi afatshkurtër dhe afatgjatë ndaj ndotjes së ajrit përkeqëson problemet shëndetësore, duke rritur sëmundjet respiratore dhe kardiovaskulare, kostot e kujdesit shëndetësor dhe vdekshmërinë, me OBSH-në që lidh ndotjen e ajrit në 6,7 milionë vdekje të parakohshme çdo vit ⁽⁵⁶⁾.

Për më tepër, investitorët dhe qiramarrësit po integrojnë gjithnjë e më shumë matje shëndetësore në strategjitë e tyre ESG. Ndërsa kjo kontribuon në përfitime më të gjera shoqërore, kjo jep dhe avantazhe të menjëhershme për investitorët dhe banorët. Investitorët shohin deri në 7,7% rritje në qiratë për ndërtesat e certifikuara si të shëndetshme ⁽⁵⁸⁾, ndërsa banorët përfitojnë nga një përmirësim me 8% në performancën e punonjësve për shkak të IAQ më të mirë ⁽⁵⁹⁾.

Ndërsa kërkesa për hapësira të brendshme të shëndetshme rritet, ndërtesat e reja do t'i japin gjithnjë e më shumë përparësi mirëqenies së banorëve, ndërsa strukturat ekzistuese do të modernizohen për të përmbushur këto standarde. Karakteristikat si komoditeti termik, cilësia e shëndetshme e ajrit të brendshëm, komoditeti akustik dhe ndriçimi optimal do të fitojnë rritje të rëndësisë. Sensorët me cilësi të lartë që matin dhe monitorojnë këta parametra do të jenë të kudogjendur.

Komoditeti termik është një arsye kryesore pse kemi ndërtesa. Ai luan një rol të rëndësishëm në mënyrën si i përjetojmë hapësirat ku jetojmë dhe punojmë. Gjashtë variabla kryesore kontribuojnë në komoditetin termik të një banori: temperatura e ajrit, temperatura rrezatuese, lagështia relative, shpejtësia e ajrit, norma metabolike dhe veshja ⁽⁶⁰⁾. Katër variablat e para mund të kontrollohen nga sistemet HVAC për t'u ofruar banorëve një mjedis të shëndetshëm dhe komod. Megjithatë, sot shumë ndërtesa nuk i kontrollojnë ende siç duhet këto katër variabla.

IAQ e mirë mbështet shëndetin, mirëqenien dhe produktivitetin. Ai ndikohet nga respirimi i banorëve (CO₂, patogjenët), ndotësit e jashtëm (grimcat, gazet e dëmshme), emetimet e brendshme (përbërjet organike të paqëndrueshme) dhe emetimet e themeleve (radoni). Ventilimi efikas dhe filtrimi i avancuar janë thelbësorë, por shumë ndërtesa ende mbështeten në hapjen manuale të dritareve, e cila është joefikase për cilësinë e ajrit dhe përdorimin e energjisë.

Komoditeti akustik është një faktor kyç në krijimin e një ambienti të integruar produktiv dhe të kënaqshëm, pasi zhurma e padëshiruar e brendshme dhe e jashtme mund të prishë punën dhe relaksimin. Zhurma e jashtme është lidhur me rreziqet e shëndetit, si hipertensioni, insulti cerebral dhe diabeti, ndërsa shton gjithashtu bezdinë ⁽⁶¹⁾. Brenda, zhurma nga sistemet elektronike, HVAC dhe banorët mund të zvogëlojnë përqendrimin dhe produktivitetin ⁽⁶¹⁾. Për t'u marrë me këto sfida, zbutja e zhurmës së jashtme, menaxhimi i burimeve të brendshme të zërit dhe përdorimi i materialeve akustike mund të rrisë komfortin akustik.

Ndriçimi optimal siguron komoditet vizual dhe redukton problemet si lodhja e syve, dhimbjet e kokës dhe humbjet e produktivitetit. Përveç përfitimeve vizuale, drita ndikon ndjeshëm te fiziologjia duke rregulluar ritmin cirkadian, i cili kontrollon vigjilencën, tretjen dhe gjumin. Ndriçimi i papërshtatshëm mund ta prishë këtë ritëm, duke shkaktuar çrregullime të gjumit dhe rreziqe më të larta të problemeve si obeziteti, diabeti dhe sëmundjet kardiovaskulare. Për t'iu përgjigjur kësaj, ndërtesat do të adoptojnë gjithnjë e më shumë ndriçimin cirkadian, kontrollin e vezullimit, krijimin e automatizuar të hijeve, zbehjen dhe optimizimin e dritës natyrale ⁽⁶¹⁾.

Mirëqenia e banorëve mund të përfshijë gjithashtu më shumë se këta faktorë mjedisorë, si p.sh. pastrimin e ujit të pijshëm, promovimin e shprehive të shëndetshme të ngrënies, nxitjen e aktivitetit fizik dhe mbështetjen e shëndetit mendor dhe emocional përmes projektimit të ndërtesave. Shumë prej këtyre aspekteve ceken në certifikatat e sotme të ndërtesave të shëndetshme, si p.sh. WELL.

Rregulloret përfshijnë gjithashtu gjithnjë e më shumë kërkesa për ambient të brendshëm të shëndetshëm. Për shembull, direktiva e rishikuar evropiane e performancës së ndërtesave (EPBD) kërkon që ndërtesat e reja jobanimi me emetime zero, si dhe ato që u nënshtrohen rinovimeve të mëdha, ku është e mundshme, të përfshijnë sistemet e matjes dhe të kontrollit për të monitoruar dhe kontrolluar IAQ ⁽²⁸⁾.