Przepisy dotyczące ochrony środowiska i deklaracje środowiskowe

Porozumienie Paryskie zostało ratyfikowane łącznie przez 191 krajów, czyli prawie wszystkie suwerenne państwa, oraz Unię Europejską, które zobowiązały się do ograniczenia globalnego wzrostu temperatury do znacznie poniżej 2,0°C z dążeniem do utrzymania go na poziomie 1,5°C powyżej wartości z epoki przedindustrialnej⁽¹⁶⁾. Budynki są głównym źródłem ogólnoświatowych emisji CO₂, dlatego rządy przechodzą od niewiążących przepisów ramowych lub zaleceń do wiążących dyrektyw, obowiązujących kodeksów i przepisów, sprawiając, że redukcja emisji CO₂ pochodzących z budynków przestaje być dobrowolna i staje się obowiązkowa.

Dyrektywa Unii Europejskiej EPBD ustanawia minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej, aby do 2050 r. zapewnić wysoką efektywność energetyczną i dekrabonizację zasobów budynków. Państwa europejskie wdrażają dyrektywę EPBD, opracowując i egzekwując przepisy krajowe. Na przykład w Niemczech dyrektywę EPBD wdrożono poprzez ustawę dotyczącą efektywności energetycznej budynków GEG (Gebäudeenergiegesetz), która obejmuje różne środki poprawiające charakterystykę energetyczną budynków, w tym wymóg instalowania systemów automatyki budynku w budynkach niemieszkalnych wyposażonych w instalacje o mocy grzewczej lub chłodniczej powyżej 290 kW⁽¹⁷⁾. Od 2030 r. moc ta zostanie ograniczona do 70 kW. W niektórych miastach USA, takich jak Nowy Jork, wprowadzono rygorystyczne przepisy energetyczne, takie jak Prawo lokalne nr 97 ustanawiające limit emisji i wprowadzające kary począwszy od 2024 r. Na przykład na właściciela budynku o powierzchni 9000 m², wymagającego niewielkich działań zmniejszających emisję, może zostać nałożona grzywna sięgająca 1 miliona USD⁽¹⁸⁾. Przyjęcie przez Chiny „podwójnego celu w dotyczącego emisji dwutlenku węgla” uwzględniającego osiągnięcie maksymalnego poziomu emisji do 2030 r. i zapewnienie neutralności węglowej do 2060 r. doprowadziło do wprowadzenia w 2022 r. ogólnego kodeksu efektywności energetycznej i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w budynkach – pierwszych chińskich przepisów regulujących emisje powodowane przez budynki^{(19; 20)}. W indyjskich przepisach dotyczących efektywności energetycznej w zrównoważonym budownictwie (ECSBC) wprowadzono normy charakterystyki energetycznej budynków usługowo-handlowych, które stały się prawnie wiążące w kilku stanach^(21;22). Często takim działaniom towarzyszą zachęty finansowe dla właścicieli budynków.

Do roku 2024 tylko 88 krajów wdrożyło w przynajmniej jednym mieście przepisy energetyczne dotyczące budynków. 55% tych przepisów nie było zmienianych od 2015 r. i dlatego może być niezgodne z nowoczesnymi normami efektywności energetycznej⁽²³⁾.

Wraz z rosnącym naciskiem na dekarbonizację przewiduje się, że coraz więcej krajów będzie przechodzić od przepisów ramowych lub zaleceń do wiążących przepisów, aby zredukować emisję CO₂. Podczas gdy wiele regulacji prawnych jest skoncentrowanych na redukcji emisji operacyjnych, coraz częściej przepisom prawnym podlegają też emisje wbudowane, co wiąże się z koniecznością dokumentowania emisji wbudowanych związanych z poszczególnymi produktami. Do tego celu mogą służyć deklaracje środowiskowe wyrobu (EPD). Deklaracje EPD to znormalizowane, weryfikowane przez niezależne podmioty dokumenty, w których są zawarte przejrzyste, ilościowe dane dotyczące wpływu wyrobu na środowisko w całym cyklu eksploatacji, w tym między innymi emisje dwutlenku węgla.

Na początku 2024 r. w Europie, obu Amerykach, Azji i na Bliskim Wschodzie było dostępnych ponad 120 000 deklaracji EPD⁽²⁴⁾ dotyczących wyrobów budowlanych⁽²²⁾. Chociaż przeważnie deklaracje EPD są dobrowolne, producenci korzystają z nich, aby wykazać przejrzystość informacji o śladzie węglowym, potwierdzić oświadczenia ekologiczne oraz promować produkty jako zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Ponadto w wielu programach certyfikacji zrównoważonego budownictwa, takich jak LEED, BREEAM, DGNB czy Living Building Challenge, są przyznawane punkty za stosowanie materiałów z deklaracją EPD⁽²⁵⁾. Certyfikaty te zwiększają wartość nieruchomości, a w niektórych miastach Azji w ekologicznych budynkach można uzyskiwać czynsze wyższe nawet o 28%⁽²⁶⁾.

Przepisy stają się jednak coraz bardziej restrykcyjne. We Francji i Niemczech każdy wyrób budowlany, który jest promowany jako ekologiczny, musi mieć deklarację EPD. W Norwegii wymaga się, aby w dużych inwestycjach publicznych było stosowanych przynajmniej dziesięć wyrobów z deklaracjami EPD, natomiast we Włoszech obowiązuje wymóg, aby w budynkach publicznych stosować przynajmniej dziesięć procent materiałów pochodzących z recyklingu. Podobnie w Danii, Finlandii i Szwecji są wymagane oceny emisji wbudowanych w budynkach, a deklaracje EPD służą jako dowód spełnienia wymogów⁽²²⁾.

Począwszy od 2028 r. dyrektywa EPBD będzie wymagać, aby w krajach członkowskich UE budynki o powierzchni powyżej 1000 m² miały przeprowadzoną ocenę wbudowanej emisji dwutlenku węgla, a do 2030 r. wymaganie to obejmie wszystkie nowe budynki. Przewiduje się, że w związku z tymi wymaganiami znacznie wzrośnie zapotrzebowanie na dane z deklaracji EPD, co wzmocni znaczenie tych deklaracji w zrównoważonych praktykach budowlanych^{(27; 28)}.