Güvenli Binalar

Güvenlik ihtiyacı en temel insan ihtiyaçlarından⁽⁴²⁾ biridir ve binalar insanlara çevreden güvenli bir barınak sağlamak için vardır. Ancak, ortam giderek sertleşmektedir. İklim değişikliği ekstrem hava olaylarını yoğunlaştırmakta, kentleşme bina yangınlarının sonuçlarını daha da kötüleştirmekte ve dijitalleşme siber güvenlik tehditlerini artırmaktadır. Bu esnada, binalara giren yeni teknolojiler yeni güvenlik risklerini de beraberinde getirmektedir.

Ekstrem hava olayları yoğunlaşmaktadır. Örneğin, ABD'de 1910'dan 2024'e kadar olan dönemde aşırı yağışlar açısından ilk on yılın dokuzu 1995'ten bu yana gerçekleşmiştir ⁽⁴³⁾. Dünya genelinde 2023 yılında 170 sel felaketi yaşanmıştır; bu rakam 1990'ların ortalamasının⁽⁴⁴⁾ iki katıdır. Ayrıca, son 30 yılda ABD'de kayda değer bir yükselişle birlikte siklon yoğunluğu da önemli ölçüde artmıştır⁽⁴⁵⁾.

Kentleşme, bina yangınlarının etkisini yoğunlaştırmaktadır. Bir bölgede yaşayan ve çalışan insan sayısı arttıkça, bina yangınlarının sonuçları daha yıkıcı hale gelecektir; bu eğilim, son on yılda konut dışı bina yangınlarının %27, yangına bağlı ölümlerin ise %83 oranında arttığı ABD'de zaten belirgindir⁽⁴⁶⁾.

Binaların dijitalleşmesi, siber saldırılara karşı kırılganlıklarını da artırmaktadır. Kaspersky, akıllı bina otomasyon sistemlerini yönetmek için kullanılan bilgisayarların yaklaşık %40'ının kötü amaçlı siber saldırılara maruz kaldığını bildirmektedir⁽⁴⁷⁾. Önemsiz gibi görünen bir IoT ünitesinden kaynaklanan potansiyel hasara çarpıcı bir örnek, bir kumarhanenin, lobisindeki akvaryumda bulunan akıllı bir termometre aracılığıyla hacklenmesi ve bunun da yüksek bahis oynayanların yer aldığı veri tabanına erişimi mümkün kılmasıdır⁽⁴⁸⁾.

Son olarak, yeni teknolojiler yeni güvenlik risklerini de beraberinde getirmektedir. Örneğin, soğutma gruplarında ve ısı pompalarında kullanılan düşük küresel ısınma potansiyeline sahip yeni soğutucu akışkanlar yanıcı veya zehirli olabilir. Enerji depolamak için kullanılan lityum-iyon bataryalar, bataryanin aşırı ısınmasına, zehirli gaz salınımına ve potansiyel tutuşmaya neden olan bir süreç olan “termal kaçak” riski taşır. 2023 yılında Birleşik Krallık'ta lityum-iyon bataryalarla bağlantılı yangınlarda %46'lık bir artış kaydedilmiştir⁽⁴⁹⁾.

Tasarım ve operasyonlarda güvenlik hususları, binaların bina sakinleri için güvenli ortamlar sağlamaya devam etmesini sağlamak için giderek daha kritik hale gelecektir.

Binaları ekstrem hava koşullarından korumaya yönelik proaktif önlemler, olay sonrası onarımlardan daha uygun maliyetlidir. Sele yatkın bölgelerde, binalarda alçıpan ve kontrplak yerine beton veya PVC tuğla gibi suya dayanıklı malzemeler giderek daha fazla kullanılacaktır. Yoğun yağış alan bölgelerdeki binalarda güçlendirilmiş çatılar ve oluklar bulunacaktır. Yüksek orman yangını riski taşıyan bölgelerde binalar yangına dayanıklı malzemeler, panjurlar ve sprinkler sistemleri içerecektir. Siklona eğilimli bölgelerdeki binalar daha güçlü rüzgar yüklerine dayanacak şekilde tasarlanacaktır⁽⁵⁰⁾.

Bina yangınları olasılığının ve şiddetinin artması, daha yüksek yangın güvenliği standartlarını beraberinde getirecektir. Şişen kaplamalar ve kompozitler gibi gelişmiş yangına dayanıklı malzemeler yangının kontrol altına alınmasını iyileştirecektir. Birbirine bağlı sensörler ve yapay zeka kullanan yangın algılama sistemleri, gerçek zamanlı izleme ve müdahaleyi geliştirecektir. Havalandırma kanallarındaki yangın ve duman yayılımı, mekanik damperler artık yeterli olmadığından, giderek artan oranda motorlu damperler tarafından kontrol edilecektir. Ayrıca yangın söndürme sistemleri, su sisi teknolojisinin ve çevre dostu yangın söndürme maddelerinin daha geniş kullanımıyla gelişecektir⁽⁵¹⁾.

Artan siber güvenlik tehditleri, Avrupa Siber Dayanıklılık Yasası gibi daha katı düzenlemelerle birleştiğinde, bina otomasyon ve kontrol sistemlerinde güvenli iletişim protokollerinin benimsenmesini hızlandıracaktır. TLS tabanlı şifreleme ve sertifika tabanlı kimlik doğrulama gibi teknolojilerden yararlanan protokoller, cihazlar ve sistemler arasında güvenli, kurcalamaya karşı korumalı iletişim sağlayacaktır.

Son olarak, yeni bina teknolojileriyle ilişkili riskler, hedefli etki azaltma stratejileri gerektirecektir. R-290 (propan) ve R-717 (amonyak) gibi düşük GWP'li soğutucu akışkanlar kullanılan mekanik ekipman odaları, özel gaz sensörleri gerektirecektir. Benzer şekilde, lityum-iyon bataryaların bulunduğu odalar hidrojen ve etilen, propilen, metan ve karbon monoksit gibi diğer tehlikeli gazları tespit etmek için sensörlerle donatılacaktır⁽⁵²⁾.