Zdrowe warunki w pomieszczeniach

W krajach rozwiniętych ludzie spędzają niemal 90% czasu wewnątrz budynków⁽⁵³⁾. Wskaźnik urbanizacji stale rośnie, dlatego w ujęciu globalnym populacja ludzka będzie coraz więcej czasu spędzać w pomieszczeniach. Od czasu pandemii wzrosła świadomość znaczenia jakości powietrza w pomieszczeniach, a badania przeprowadzone na próbie 1120 amerykańskich pracowników wykazały wzrost obaw związanych ze skutkami zdrowotnymi niskiej jakości powietrza w pomieszczeniach⁽⁵⁴⁾. Trend ten nasila się dodatkowo ze względu na większy nacisk na higienę po pandemii, zanieczyszczenie powietrza w miastach oraz strategie ESG.

Pandemia oraz upowszechnienie się pracy hybrydowej spowodowały, że większą uwagę zwraca się na higienę i jakość powietrza w biurach oraz mieszkaniach. Na przykład bardzo ważne jest utrzymywanie wilgotności względnej na poziomie 40–60%, ponieważ wysuszenie błon śluzowych skutkuje większym ryzykiem infekcji, a wirusy mogą przeżyć dłużej na suchych powierzchniach. Analogicznie zwiększona wentylacji, mniejsza recyrkulacja powietrza w pomieszczeniach i skuteczniejsza filtracja mogą obniżyć liczbę nieobecności w pracy spowodowanych chorobami zakaźnymi o 9–20%⁽⁵⁵⁾.

Wraz z rosnącą populacją miast zwiększa się też zanieczyszczenie powietrza w miastach. Dziś 99% ludności świata żyje w miejscach, w których zanieczyszczenia powietrza są wyższe od zalecanych przez WHO limitów⁽⁵⁶⁾. W 2023 r. średnie stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 pond 20-krotnie przekraczało zalecany przez WHO limit⁽⁵⁷⁾. Zarówno krótkotrwałe, jak i długotrwałe narażenie na zanieczyszczenia powietrza skutkuje pogorszeniem problemów zdrowotnych, nasileniem chorób układów oddechowego i krążenia, wzrostem kosztów opieki zdrowotnej, a także śmiertelności – wg WHO aż 6,7 mln przedwczesnych zgonów jest powiązanych z zanieczyszczeniami powietrza⁽⁵⁶⁾.

Ponadto inwestorzy i najemcy coraz częściej w swoich strategiach ESG uwzględniają wskaźniki zdrowotne. Większa dbałość o jakość powietrza ma szerszy pozytywny wpływ na społeczeństwo, a jednocześnie przynosi inwestorom i najemcom natychmiastowe korzyści. W budynkach z certyfikatami zdrowotnymi inwestorzy uzyskują czynsze wyższe nawet o 7,7%⁽⁵⁸⁾, a ze względu na wyższą jakość powietrza w pomieszczeniach najemcy odnotowują wzrost wydajności pracowników o 8%⁽⁵⁹⁾.

Wraz ze wzrostem popytu na pomieszczenia gwarantujące zdrowe powietrze, w nowych budynkach coraz większa waga będzie przywiązywana do dobrostanu użytkowników, podczas gdy dotychczasowe budynki będą modernizowane tak, aby spełnić wymagania nowych standardów. Coraz większą rolę będą odgrywać cechy, takie jak komfort termiczny, higiena i jakość powietrza w pomieszczeniach, komfort akustyczny i optymalne oświetlenie. Powszechne staną się wysokiej jakości czujniki do pomiaru i monitorowania tych parametrów.

Komfort termiczny jest głównym powodem, dla którego powstają budynki. Wpływa on zasadniczo na nasze samopoczucie w pomieszczeniach, w których mieszkamy i pracujemy. Sześć głównych czynników, które wpływają na komfort termiczny użytkowników pomieszczeń to: temperatura suchego termometru, temperatura promieniowania, wilgotność względna, prędkość powietrza, wskaźnik przemiany materii i odzież⁽⁶⁰⁾. Pierwsze cztery czynniki to zmienne, które można regulować przy użyciu instalacji HVAC, aby zapewnić użytkownikom zdrowe i komfortowe środowisko. Jednak dziś w wielu budynkach te cztery zmienne nie są jeszcze prawidłowo regulowane.

Wysoka jakość powietrza w pomieszczeniach korzystnie wpływa na zdrowie, dobrostan i produktywność. Na jakość powietrza w pomieszczeniu wpływają: oddychanie użytkowników (CO₂, patogeny), zanieczyszczenia z zewnątrz (pył zawieszony, szkodliwe gazy), emisje z elementów wewnętrznych (lotne związki organiczne) i emisje z fundamentów (radon). Wydajna wentylacja oraz skuteczna filtracja są istotne, jednak w wielu budynkach wentylowanie nadal sprowadza się do ręcznego otwierania okien, co nie jest skutecznym sposobem poprawiania jakości powietrza i powoduje straty energii.

Komfort akustyczny ma kluczowe znaczenie dla produktywności i zadowolenia użytkowników budynku, ponieważ dźwięki powstające wewnątrz oraz docierające z zewnątrz mogą przeszkadzać w pracy i odpoczynku. Hałas z zewnątrz przyczynia się do problemów zdrowotnych, takich jak nadciśnienie, udary i cukrzyca, a także powoduje rozdrażnienie⁽⁶¹⁾. Hałas powstający wewnątrz budynku, którego źródłem są urządzenia elektryczne/elektroniczne, instalacje HVAC i użytkownicy, może utrudniać koncentrację i zmniejszać produktywność⁽⁶¹⁾. Aby podwyższyć komfort akustyczny, wdraża się różne rozwiązania, takie jak tłumienie hałasu zewnętrznego, kontrolowanie wewnętrznych źródeł dźwięku, a także stosuje się materiały dźwiękochłonne.

Optymalne oświetlenie jest gwarancją komfortu wzroku i pozwala zredukować problemy, takie jak zmęczenie oczu, bóle głowy czy spadek produktywności. Światło oddziałuje nie tylko na wzrok, lecz także na fizjologię, synchronizując rytm dobowy, który wpływa na czujność, trawienie i sen. Nieprawidłowe oświetlenie może zaburzać ten rytm, prowadząc do zaburzeń snu i zwiększając ryzyko wystąpienia schorzeń, takich jak otyłość, cukrzyca i choroby serca. W celu rozwiązania tych problemów w budynkach będą coraz częściej stosowane: oświetlenie naśladujące spektrum światła słonecznego, redukowanie odblasków, automatyczne zacienianie, przyciemnianie oświetlenia i optymalizacja światła dziennego⁽⁶¹⁾.

Dobrostan użytkowników zależy nie tylko od czynników środowiskowych, takich jak uzdatnianie wody pitnej. Można na niego też wpływać, odpowiednio projektując budynki, tak aby zachęcać do zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej, a także wspierać zdrowie psychiczne i emocjonalne. Wiele z tych zagadnień jest obecnie ocenianych w ramach certyfikatów uwzględniających aspekty zdrowotne budynków, takich jak WELL.

Wymagania dotyczące zdrowych warunków w budynkach są coraz silniej uwzględniane w przepisach. Na przykład zmieniona dyrektywa europejska w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) wymaga, aby niemieszkalne budynki zeroemisyjne, nowe oraz przechodzące poważne renowacje, jeżeli to możliwe, były wyposażone w systemy kontrolno-pomiarowe do monitorowania i regulowania jakości powietrza w pomieszczeniach⁽²⁸⁾.